สินค้าขนส่งทางทะเลสูญหาย เสียหาย หรือล่าช้า ชิปปิ้งต้องรับผิดชอบหรือไม่ ?

คนทำอาชีพชิปปิ้งได้ยินคำข้างต้นก็ต้องตกใจ แต่หากได้รู้ที่มาของคำ ความหมาย และข้อกฎหมายก็น่าจะเข้าใจมากขึ้น ชิปปิ้งเป็นคำภาษาอังกฤษมาจากคำว่า “Ship” ซึ่งหมายถึง “เรือ”
Shipping จึงหมายถึง การเดินเรือ แต่ในการค้าระหว่างประเทศ คำว่า Shipping หมายถึง การขนส่งทางเรือ การขนส่งทางทะเล หรือการขนส่งสินค้าระหว่างประเทศ
เมื่อเรือสินค้าเทียบท่า ณ ประเทศใด เรือต้องผ่านพิธีการศุลกากร สินค้านำเข้าและส่งออกก็ต้องผ่านศุลกากร “การขนส่งทางทะเล” และ “พิธีการศุลกากร” จึงเป็นของคู่กัน คนจีนที่ทำการค้าในอดีตจึงเรียก “ผู้ขนส่งทางทะเล” และ “ผู้ผ่านพิธีการศุลกากร” แบบเหมารวมว่า “ชิปปิ้ง”
อาชีพชิปปิ้งจึงเกิดขึ้น ปี 2490 คนจีนก็ได้ก่อตั้งเป็นสมาคมในชื่อ “สมาคมชิปปิ้งเฮียบอัง” โดยมีเจตนารมณ์เพื่อไกล่เกลี่ยกรณีสินค้าสูญหาย เสียหาย ล่าช้าให้แก่ผู้นำเข้าและผู้ส่งออก และช่วยเหลือด้านพิธีการศุลกากร (https://www.ctat.or.th/70th-ctat.aspx)
ต่อมาก็เปลี่ยนชื่อเป็น “สมาคมชิปปิ้งแห่งประเทศไทย”
คนต่างชาติเข้าใจตามศัพท์ว่า ชิปปิ้งคือผู้ขนส่งทางทะเล ส่วนคนไทยในเวลาต่อมาเข้าใจว่า ชิปปิ้งคือผู้ผ่านพิธีการศุลกากร เมื่อสินค้าขนส่งทางทะเลสูญหาย เสียหาย หรือล่าช้า ต่างชาติจะบอกว่า “ชิปปิ้งต้องรับผิดชอบ” คนไทยที่ทำอาชีพชิปปิ้งได้ยินก็ต้องตกใจเป็นธรรมดา
ปี 2540 เงินบาทลอยตัวก็เกิดแนวคิดการเรียกผู้ผ่านพิธีการศุลกากรให้ถูกต้องตามศัพท์
ปี 2541 ก็เกิด “สมาคมตัวแทนออกของรับอนุญาตไทย” หรือ TACBA (Thai Authorized Customs Broker Association) ขึ้นมา และทำหน้าที่แบบเดียวกับสมาคมชิปปิ้ง
ทั้ง 2 สมาคมมีฐานะเท่าเทียมกัน เหมือนกัน แข่งกัน ไม่มีใครรู้ว่า กรมศุลกากรคิดอย่างไร จะเอาอย่างไร และปวดหัวหรือไม่ แต่ที่แน่ ๆ อธิบดีเปลี่ยนไปคนแล้วคนเล่า
ส่วนคำว่า “ชิปปิ้ง” ในทางการก็ไม่ค่อยกล่าวถึง เช่น ประกาศของกรมศุลกากรที่ 61/2561 เรื่องระเบียบการปฏิบัติเกี่ยวกับตัวแทนออกของ หรือผู้ปฏิบัติงานเกี่ยวกับการออกของ เป็นต้น
ประกาศทางการเรียกผู้ผ่านพิธีการศุลกากรว่า “ตัวแทนออกของ” (Customs Broker)
แต่คำว่า “ชิปปิ้ง” ก็ไม่หายไปไหน ผู้ที่เข้ามาเรียนรู้งานใหม่ ๆ จากการเรียนพักลักจำ ไม่ได้ผ่านการอบรมจากศุลกากร ขาดความรู้ ขาดความเข้าใจจริง ๆ และอาจไม่ชอบคำว่า “ตัวแทนออกของ” ก็ได้จึงยังเรียกตัวเองตามคนรุ่นเก่าว่า “ชิปปิ้ง”

“ชิปปิ้งต้องรับผิดชอบ” เป็นคำที่กล่าวตามประเพณีการขนส่งทางทะเล
แต่ใน พรบ. การรับขนของทางทะเล พ.ศ. 2534 กำหนดผู้รับผิดชอบไว้ชัดเจน ในมาตรา 3 ได้แบ่งผู้ขนส่งทางทะเลที่ต้องรับผิดชอบออกเป็น 2 กลุ่มคือ “ผู้ขนส่ง” และ “ผู้ขนส่งอื่น”
1. “ผู้ขนส่ง” หมายถึง (โดยย่อ) “บุคคลผู้รับขนของทางทะเลเพื่อบำเหน็จปกติทางการค้าโดยทำสัญญารับขนของทางทะเล”
บำเหน็จในที่นี้ก็คือ ค่าระวางขนส่ง (Freight) ส่วนสัญญารับขนของก็คือ ใบตราส่งสินค้า หรือ B/L (Bill of Lading) ที่ผู้ขนส่งออกให้ผู้นำเข้าและผู้ส่งออกเพื่อเป็นหลักฐาน
ในทางกฎหมาย “ผู้ขนส่ง” จึงมิใช่สายการเดินเรือ (Shipping) หรือตัวแทนสายการเดินเรือ (Shipping Agent) เพียงอย่างเดียว แต่ยังรวมถึง Freight Forwarder หรือ Logistics Service Provider หรือบุคคลใดก็ตามที่รับค่าระวางขนส่ง (Freight) และออกใบตราส่งสินค้า (B/L) อีกด้วย
2. “ผู้ขนส่งอื่น” หมายถึง (โดยย่อ) “บุคคลที่ไม่ได้เป็นคู่สัญญากับผู้ส่งของ แต่ได้รับมอบจากผู้ขนส่งให้ทำการขนส่งของตามสัญญานั้น แม้เพียงช่วงระยะทางช่วงหนึ่ง แต่ไม่รวมถึง บุคคลผู้ทำหน้าที่ผ่านพิธีการเข้าเมือง พิธีการศุลกากร การเข้าท่า การออกท่า ฯลฯ”
ผู้ขนส่งอื่นคือ “ผู้ที่ได้รับงานช่วง” (Sub Contract) จากผู้ขนส่ง แม้ผู้นำเข้าและผู้ส่งออกจะไม่รู้เห็นการรับงานช่วง แต่หากสินค้าขนส่งทางทะเลสูญหาย เสียหาย หรือล่าช้า ผู้ขนส่งอื่นก็ต้องรับผิดชอบร่วมกับผู้ขนส่ง ส่วนผู้ผ่านพิธีการศุลกากรไม่ว่าจะเรียก “ชิปปิ้ง” หรือ “ตัวแทนออกของ” ในทางกฎหมายไม่ใช่ผู้ขนส่งอื่น กฎหมายให้ยกเว้น ไม่ต้องรับผิดชอบ
กฎหมายเรื่องความรับผิดชอบชัดเจน แต่กฎหมายเรื่องชื่อไม่รู้ว่าชัดเจนหรือไม่ คำว่า “ชิปปิ้ง” และ “ตัวแทนออกของ” จึงยังอยู่ ทำให้มี 2 สมาคม และมี 2 ชื่อให้ต่างชาติงง
ด้วยเหตุนี้ ชิปปิ้งที่ขาดความรู้ ความเข้าใจก็ต้องตกใจเป็นธรรมดาเมื่อสินค้าสูญหาย เสียหาย หรือล่าช้าจากการขนส่งทางทะเล และได้ยินคำว่า “ชิปปิ้งต้องรับผิดชอบ”

ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร
👉  Home and Health … https://www.inno-home.com
👉  Art and Design …… https://www.cose.life

อ่านบทความอื่นที่เขียนโดย ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร ได้ที่ http://snp.co.th/e-journal/

Date Published : September 12, 2023