ในการพิจารณาวาระ 8 ปี พล.อ. ประยุทธ์ฯ ทำไมศาลรัฐธรรมนูญจึงเรียกพยานหลักฐานและคำชี้แจงเพิ่ม แต่คดีหวย 30 ล้านของครูปรีชาฯ ศาลอาญากลับไม่เรียกเพิ่ม … ทำไม ?

การขอพยานหลักฐานเพิ่มของศาลรัฐธรรมนูญให้ประโยชน์ฝ่ายหนึ่ง ให้โทษฝ่ายหนึ่ง บางคนอาจมองว่าศาลรัฐธรรมนูญไม่เป็นกลาง และต้องการช่วยฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งก็ได้
ข้อสงสัยเหล่านี้จะไม่เกิดขึ้นแน่จากคนที่รู้และเข้าใจระบบศาล แต่ที่น่าตกใจคือ คนที่รู้และเข้าใจระบบศาลกลับใส่ชุดความคิดนี้ให้กับประชาชนที่ไม่เข้าใจระบบศาล จนเกิดความเชื่อที่ผิด ๆ ท่ามกลางสังคมที่แตกแยก และกระทบต่อประชาชนที่ต้องการความสงบสุข
ในความเป็นจริง ศาลอาญาและศาลรัฐธรรมนูญใช้ระบบการพิจารณาต่างกัน
ศาลอาญาใช้ ‘ระบบกล่าวหา’ (Adversarial System) มีผู้กล่าวหาเรียกว่า ‘โจทย์’ และมีผู้ถูกกล่าวหาเรียกว่า ‘จำเลย’ มีการลงโทษ 5 ประการคือ (1) ริบทรัพย์สิน (2) ปรับ (3) กักขัง (4) จำคุก และหนักสุด (5) ประหารชีวิต
ในเมื่อการลงโทษเกี่ยวพันถึงชีวิต อิสระภาพ และทรัพย์สิน ศาลจึงต้องนิ่ง วางตัวให้เป็นกลาง รับฟังเฉพาะพยานหลักฐานที่ทนายโจทย์และจำเลยนำสืบเพื่อให้ศาลเชื่อหรือไม่เชื่อว่าจำเลยทำผิดจริง มีคำตัดสินไปตามพยานหลักฐานนั้นด้วยหลักการ เหตุผล และข้อกฎหมาย
แต่หากโจย์หรือจำเลยไม่ยอมรับ อยากสู้ต่อก็สามารถยื่น ‘อุทธรณ์’ และ ‘ฎีกา’ ได้
ประเทศไทยใช้ ‘ระบบกล่าวหา’ แบบเดียวมานานกับทุก ๆ คดี เช่น คดีอาญา คดีแพ่ง ข้อพิพาทที่เอกชนมีต่อรัฐ และข้อพิพาทมหาชน มีการแยกอำนาจการสอบสวนไปที่ตำรวจและอัยการ ทำให้ศาลอยู่ใน ‘เชิงรับ’ มีส่วนทำให้คดียืดเยื้อ และเสียหาย เช่น คดีบอส กระทิงแดง เป็นต้น
กระทั่งปี พ.ศ. 2550 ประเทศไทยก็นำ ‘ระบบไต่สวน’ (Inquisitorial System) มาใช้ร่วมกับ ‘ระบบกล่าวหา’ เรียกว่าใช้ ‘ระบบศาลคู่’ (Dual Court System) โดยใช้กับข้อพิพาทระหว่างเอกชนกับรัฐ ข้อพิพาทมหาชน และการตีกฎหมายรัฐธรรมนูญ เช่น วาระนายกฯ 8 ปี ในครั้งนี้

นักการเมือง นักกฎหมาย และประชาชนอาจตีความในกฎหมายรัฐธรรมนูญต่างกันได้ถือเป็นเรื่องปกติ และเมื่อตีความต่างกัน หรือมีข้อสงสัยก็สามารถร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญให้ไต่สวน
ใน ‘ระบบไต่สวน’ ให้อำนาจศาลฯ สามารถแสวงหาข้อเท็จจริง เรียกพยานหลักฐานเพิ่มให้ ‘สิ้นข้อสงสัย’ ทำให้ศาลอยู่ใน ‘เชิงรุก’ มากกว่าระบบกล่าวหา
เพียงการตีความผิด ผู้ร้องจึง ‘ไม่ใช่โจทย์’ และผู้ถูกร้องก็ ‘ไม่ใช่จำเลย’ เหมือนในคดีอาญาหรือคดีแพ่ง แต่เป็นเพียง ‘ผู้ร้อง’ และ ‘ผู้ถูกร้อง’ ที่อาจตีความกฎหมายถูกหรือผิดก็ได้เท่ากัน
หากตีความกฎหมายผิดอย่างเดียว ไม่ได้ทำอะไรต่อก็ไม่มีความผิด แต่หากตีความผิดแล้วยังนำสิ่งผิดไปปฏิบัติ เช่น วาระ 8 ปี ครบหรือไม่ครบก็ยังไม่รู้ แต่ยังปฏิบัติหน้าที่นายกฯ ต่อ ไม่หยุดปฏิบัติหน้าที่ ลักษณะนี้ก็จะเป็นความผิดทางอาญาที่ต้องไปพิจารณาลงโทษในศาลอาญาต่อ
ศาลรัฐธรรมนูญเป็นองค์คณะเรียกว่า ‘ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ’ เป็นศาลสูงสุด ใช้การลงมติ ถูกหรือผิดในศาลเดียว ไม่มีอุทธรณ์ ไม่มีฎีกา องค์คณะแต่ละท่านสามารถแสวงหาข้อเท็จจริงได้เท่าที่ต้องการ คำตัดสินก็ถือว่าถึงที่สุด และมีผลผูกพันทุกองค์กร
เมื่อทุกท่าน ‘สิ้นข้อสงสัย’ ก็นัดวันแถลงและลงมติด้วยเสียงข้างมากเพื่อยุติข้อพิพาท
นอกจากศาลรัฐธรรมนูญจะใช้ระบบไต่ส่วนแล้ว ศาลปกครอง และศาลอาญาคดีทุจริตฯ ก็ยังใช้ระบบไต่ส่วนเช่นกัน (Thai PBS https://theactive.net/)
ข้อพิพาทวาระ 8 ปี และคดีหวย 30 ล้านจึงมีลักษณะต่างกัน และใช้ระบบศาลต่างกัน
กรณีผู้รู้กฎหมาย และเข้าใจระบบศาล แต่ยังสร้างข้อสงสัยให้เป็นชุดความคิดผิด ๆ ในหมู่ประชาชนจึงเป็นอันตรายต่อประเทศไทยอย่างยิ่ง
นักการเมืองเป็นผู้ที่ประชาชนเลือกมาจึงควรนำประชาชนไปในทางที่ดี สร้างความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้อง ไม่ควรตอกย้ำความเชื่อผิด ๆ ให้กับประชาชนจนเกิดความไม่สงบสุข
แต่บังเอิญข้อพิพาทวาระ 8 ปีเป็นคดีการเมือง มีนักการเมืองที่มีส่วนได้และส่วนเสียในคำตัดสิน การนำความจริงบางส่วนมาบิดเบือนจึงเกิดขึ้นไม่หยุดหย่อนเพื่อให้ประชาชนหลงเชื่อ
การลงมติของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่จะมีเร็ว ๆ นี้ ประชาชนจึงควรฟังหลักการ เหตุผล และข้อกฎหมายที่ศาลฯ จะใช้ประกอบการพิจารณาให้ ‘สิ้นข้อสงสัย’ ด้วยตนเองก่อน
หลักการ เหตุผล และข้อกฎหมายเท่านั้นที่จะอธิบายให้ ‘สิ้นข้อสงสัย’ ได้ แต่หากข้อสงสัยยังไม่สิ้น ประชาชนก็ควรรอ ควรรับฟังข้อมูลทุกด้านโดยไม่คล้อยตามผู้มีส่วนได้ส่วนเสียง่าย ๆ
ประชาชนคือรากฐาน แต่ขณะเดียวกันประชาชนก็อาจเป็นเครื่องมือชั้นดีได้เช่นกัน

ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร
SNP Group

อ่านบทความอื่นที่เขียนโดย ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร ได้ที่ http://snp.co.th/e-journal/

Date Published : September 20, 2022