สินค้าสูญหายหรือเสียหายในระหว่างการขนส่งทางทะเล ผู้ขนส่งต้องรับผิดชอบอย่างไร ?

สินค้าหรือของที่ขนส่งทางทะเลอาจเกิดอุบัติเหตุหรือภัยต่าง ๆ จากภัยธรรมชาติได้ง่าย
เมื่อเกิดความสูญหายหรือเสียหาย ผู้ส่งออก ผู้นำเข้า หรือเจ้าของสินค้าย่อมต้องการค่าสินไหมเทียบเท่าราคาสินค้าหรือมากกว่า ขณะที่ผู้ขนส่งย่อมต้องการจ่ายค่าสินไหมให้ต่ำที่สุด เกิดการต่อรอง และความวุ่นวาย
การซื้อประกันภัยการขนส่งทางทะเล (Marine Insurance) จึงเป็นทางเลือกที่ดีทางหนึ่งที่ทำให้เจ้าของสินค้าจะได้รับค่าสินไหมทดแทนจากผู้รับประกันภัย (Insurer) ไปก่อน
แต่หากไม่มีการซื้อประกันภัยให้คุ้มครองไว้ การเรียกร้องจากผู้ขนส่งเองก็ต้องอ้างอิง พรบ. การรับขนของทางทะเล พ.ศ. 2534 เพื่อให้ได้สินไหมทดแทนตามที่กฎหมายกำหนด
มาตรา 58-61 ได้กำหนดความรับผิดชอบของผู้ขนส่ง สรุปรวมโดยย่อ ดังนี้
1. กรณีไม่มีข้อตกลงความรับผิดชอบกับผู้ขนส่ง
หากสินค้าสูญหายหรือเสียหายระหว่างการขนส่งทางทะเล ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน ให้จำกัดความรับผิดชอบของผู้ขนส่งไว้เพียง 10,000 บาทต่อ 1 หน่วยการขนส่ง หรือกิโลกรัมละ 30 บาทต่อน้ำหนักสุทธิ (Net Weight) แห่งของนั้น แล้วแต่จำนวนใดจะมากกว่า
ตัวอย่างเช่น สินค้ามีมูลค่า 200,000 บาท มีน้ำหนักสุทธิ 1,000 กิโลกรัม เจ้าของสินค้าจะเรียกค่าสินค้าได้เพียง 30,000 บาท เป็นต้น
2. กรณีมีข้อตกลงความรับผิดชอบกับผู้ขนส่ง
หากผู้ส่งออก ผู้นำเข้า หรือเจ้าของสินค้ามีข้อตกลงให้ผู้ขนส่งรับผิดชอบมากกว่าที่กำหนดไว้ในข้อ 1. หรือมีการแจ้งราคาของให้ผู้ขนส่งทราบและผู้ขนส่งยอมรับโดยการแสดงราคาของนั้นไว้ในใบตราส่งหรือ B/L (Bill of Lading) ก็ให้เป็นไปตามข้อตกลงนั้น
แต่ค่าสินไหมทดแทนต้องไม่เกิน “ราคาคำนวณที่พึงมี ณ เวลาที่ส่งมอบของเมื่อถึงปลายทาง” ความหมายคือ ค่าสินไหมที่มีข้อตกลงหรือที่ระบุไว้ใน B/L เปรียบเทียบกับ “ราคาคำนวณ” ที่ของนั้นพึงมีเมื่อถึงปลายทาง ราคาใดน้อยกว่าก็ให้ใช้ราคานั้นเป็นค่าสินไหมทดแทน
3. กรณีเป็นความผิดของผู้ขนส่ง
หากผู้ขนส่ง ตัวแทน หรือลูกจ้างของผู้ขนส่งกระทำหรือละเว้นการกระทำโดยเจตนาให้เกิดความสูญหาย เสียหาย หรือส่งมอบชักช้า ให้ยกเว้นข้อจำกัดความรับผิดชอบในข้อ 1. โดยผู้ขนส่งต้องชดใช้ค่าสินไหมทดแทนตาม “ราคาคำนวณ” ที่ของนั้นพึงมี ณ เวลาที่ส่งมอบถึงปลายทาง

กฎหมายมักตราขึ้นให้สัมพันธ์กับประเพณีแม้ไม่ทั้งหมด การขนส่งทางทะเลก็เช่นกัน
กฎหมายกำหนดค่าสินไหมทดแทนกิโลกรัมละ 30 บาทที่ดูไม่มาก กฎหมายยังให้ผู้ส่งออก ผู้นำเข้า หรือเจ้าของสินค้าทำข้อตกลงความผิดชอบกับผู้ขนส่งได้ แต่ก็ไม่ใช่จะทำได้ง่าย ๆ เพราะในประเพณีขนส่งทางทะเล ผู้ขนส่งจะรับรู้เพียงสภาพภายนอกหีบห่อ ไม่รับรู้สภาพสินค้าภายใน
สิ่งที่ช่วยได้มากคือ “ใบตราส่ง” ที่มีผลต่อการขนส่งควรเป็นชนิด “บรรทุกแล้ว” (On Board B/L) ซึ่งหมายถึง สินค้าหรือของตามรายการที่ระบุในใบตราส่งได้บรรทุกลงเรือแล้ว
แต่หากต้องการยืนยันว่า สินค้าหรือของได้บรรทุกลงเรือในสภาพถูกต้องและเรียบร้อย (In Good Order and Condition) ประเพณีการขนส่งทางทะเลจะเพิ่มคำว่า Clean ลงไปในใบตราส่ง หรือที่เรียกว่า Clean B/L หรือ Clean On Board B/L
Clean B/L จึงเป็นการเพิ่มความรับผิดชอบของผู้ขนส่งให้ชัดเจนขึ้นและมากขึ้น
กรณี Clean B/L นี้ ผู้ขนส่งมักเป็นผู้บรรจุสินค้าเข้าตู้เอง จัดเรียงเอง และเรียกเก็บค่าบรรจุตู้ หรือที่เรียกว่า CFS Charge (Container Freight Station Charge) จากผู้ส่งออก
แต่หากผู้ส่งออกขอลากตู้สินค้ามาบรรจุเองที่โรงงาน หรือที่เรียกว่า C/Y (Container Yard) ความรับผิดชอบต่อสินค่าสูญหายหรือเสียหายของผู้ขนส่งจะลดลงทันที เนื่องจากผู้ขนส่งไม่ทราบสภาพของหีบห่อและสินค้าที่บรรจุโดยผู้ส่งออกเป็นอย่างไร
กรณี C/Y นี้ ผู้ขนส่งจึงมักระบุในใบตราส่งว่า ผู้ส่งออกเป็นผู้บรรจุ นับสินค้า และปิดผลึกตู้สินค้าเอง (Shipper Load, Count, and Seal) เพื่อป้องกันตนเอง
ส่วนผู้ให้บริการขนส่งภายในประเทศ คลังสินค้า ตัวแทนออกของ (Customs Broker) หรือผู้ให้บริการอื่นเพื่อการนำเข้าและการส่งออกจะไม่เกี่ยวข้องกับ พรบ. การรับขนของทางทะเล พ.ศ. 2534 แต่จะมีกฎหมายอื่นควบคุมความรับผิดชอบของแต่ละหน่วยงาน.
ในการขนส่งสินค้าทางทะเล ผู้ส่งออก ผู้นำเข้า หรือเจ้าของสินค้าจึงควรซื้อประกันภัยเพื่อคุ้มครองไว้ เว้นแต่เห็นโดยชัดเจนว่า สินค้าไม่เสียหาย หรือแม้เสียหายก็ไม่มากเท่านั้น.

ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร
Home and Health … https://www.inno-home.com
Art and Design …… https://www.cose.life

อ่านบทความอื่นที่เขียนโดย ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร ได้ที่ http://snp.co.th/e-journal/

Date Published : October 17, 2023