การขนส่งคือลูก เข้าใจง่าย แต่โลจิสติกส์ที่เป็นแม่ แบ่งเป็นกลุ่ม มีหลายลำดับขั้น มีความซับซ้อนจนดูเข้าใจยากกว่า (อ้างถึงบทความที่ 750 http://www.snp.co.th/e-journal)
โลจิสติกส์มีความเป็นมาอย่างไร แบ่งเป็นกี่กลุ่ม แต่ละกลุ่มแตกต่างกันอย่างไร ?

โลจิสติกส์ (Logistics) ดั้งเดิมเป็นคำทางทหารหน่วยส่งกำลังบำรุง สร้างถนน รถไฟ สนามบิน ท่าเรือ สถานที่เก็บยานพาหนะ และลำเรียงอาวุธให้ทหารแนวหน้ารบอย่างมีประสิทธิภาพ
Logistics มาจากคำว่า Logistique ของฝรั่งเศษ แต่อังกฤษนำมาใช้ในสงครามโลกครั้งที่ 1 จากนั้นสหรัฐและประเทศต่าง ๆ ก็นำมาใช้ มีการพัฒนา และต่อยอดขึ้นเป็น 3 ด้านคือ ด้านการทหาร ด้านวิศวะ และด้านธุรกิจ (https://jwd-group.com)
ในด้านธุรกิจ โลจิสติกส์หมายถึง หน่วยงานกองหนุน ทำหน้าที่ช่วยผู้ประกอบการธุรกิจให้รบในสงครามเศรษฐกิจอย่างมีประสิทธิภาพ ให้มีต้นทุนต่ำลง และให้มีผลกำไรที่ดี
หน้าที่รวม ๆ ของโลจิสติกส์ในปัจจุบันคือ การรวบรวม จัดเก็บ เคลื่อนย้าย กระจายสินค้า การจัดการคุณภาพ จัดการความสัมพันธ์ระหว่างผู้จัดหา (Supplier) และลูกค้า (Customer) ให้ได้รับความพึงพอใจ บริการข้อมูลข่าวสาร เทคโนโลยี และอื่น ๆ อีกมาก
เจ้าของสินค้าอาจมีหน่วยงานโลจิสติกส์เอง (In House Logistics) ก็ได้ หรือว่าจ้างหน่วยงานภายนอก (Out Source Logistics) ก็ได้ ทำให้โลจิสติกก์ปัจจุบันพัฒนาเป็น 5 ลำดับ ดังนี้
(1) กลุ่มที่ 1 หรือ 1st Party Logistics
หมายถึง ผู้ผลิต ผู้นำเข้า ผู้ส่งออก ผู้ประกอบการต่าง ๆ ที่เป็นเจ้าของสินค้า มีโลจิสติกส์ มีการจัดการคุณภาพ และเทคโนโลยีต่าง ๆ เป็นของตนเองเพื่อบริการตนเอง
ข้อดีของการใช้กลุ่มที่ 1 คือ ประสิทธิภาพและต้นทุนที่ควบคุมได้เอง
ข้อเสียคือ ค่าใช้จ่ายที่ต้องแบกรับเอง หากเป็นกิจการใหญ่ มีสินค้ามากถือว่าคุ้มซึ่งอาจใช้คลังสินค้า รถขนส่ง หรือเครื่องมืออื่นจากผู้ให้บริการอื่น (Out Source) ร่วมได้ในบางกรณี
(2) กลุ่มที่ 2 หรือ 2nd Party Logistics
หมายถึง ผู้ให้บริการโลจิสติกส์ที่ไม่ใช่เจ้าของสินค้า แต่มีเครื่องมือหลักเป็นของตนเอง เช่น มีเรือบรรทุก มีเครื่องบิน มีรถขนส่ง หรือเป็นเจ้าของคลังสินค้า เป็นต้น ส่วนกิจกรรมโลติสติกส์อื่นที่เหลือก็ใช้บริการของผู้อื่น (Out Source) มาให้บริการร่วม
ข้อดีคือ การมีเครื่องมือหลักเป็นของตนเองทำให้ควบคุมได้ดี สร้างประสิทธิภาพได้ง่าย
ข้อเสียคือ ความรู้ ความสามารถ และทักษะในกิจกรรรมโลจิสติกส์อื่นอาจไม่เพียงพอ
(3) กลุ่มที่ 3 หรือ 3rd Party Logistics
หมายถึง ผู้ให้บริการโลจิสติกส์ที่ไม่มีเครื่องมือใด ๆ เป็นของตน ไม่มีคลังสินค้า ไม่มีเครื่องบิน ไม่มีเรือ ไม่มีรถบรรทุก แต่มีความรู้ มีทักษะ และสามารถเชื่อมโยงกลุ่มที่ 2 และกลุ่มที่ 3 ทั้งในระดับท้องถิ่น (Local Network) และในระดับโลก (Global Network) ให้เป็นเครือข่ายร่วมกัน
ข้อดีคือ ทักษะ ความรู้ความสามารถ การบริการครบ ควบคุมประสิทธิภาพและต้นทุนได้ดี
ข้อเสียคือ การไม่มีเครื่องมือเป็นของตนเองอาจทำให้อำนาจการต่อรองลดลง
(4) กลุ่มที่ 4 หรือ 4th Party Logistics
หมายถึง ผู้ทำหน้าที่ควบคุมโลจิสติกส์กลุ่มที่ 2 และ 3 ที่มีหลายรายที่เจ้าของสินค้าว่าจ้างให้ทำหน้าที่ตามสัญญา ให้เชื่อมโยงกัน ให้ได้ประสิทธิภาพ และให้ได้ต้นทุนตามที่ต้องการ
ข้อดีคือ ความมั่นใจจากหน่วยงานที่มีความรู้สูง มีการบูรณาการสูง ลดภาระเจ้าของสินค้า
ข้อเสียคือ การว่าจ้างกลุ่มที่ 4 ต้องใช้เงินมากขึ้นที่อาจทำให้ต้นทุนโลจิสติกส์สูงขึ้น
(5) กลุ่มที่ 5 หรือ 5th Party Logistics
หมายถึง หน่วยงานที่พัฒนาขึ้นจากกลุ่มที่ 4 และเป็นผู้จัดหาโลจิสติกส์กลุ่มที่ 2, 3 และ 4 เพื่อบริการให้แก่ธุรกิจ eCommerce หรือ eBusiness Market ที่ต้องใช้เทคโนโลยีขั้นสูง มีกลยุทธ์การบริการมาก ครบวงจร คล้าย ๆ เติมเต็มธุรกิจให้สมบูรณ์ (Fulfillment)
ข้อดีคือ เจ้าของสินค้าทำหน้าที่เพียงซื้อและขายทางออนไลน์เท่านั้น ไม่ต้องวุ่นวายกับการจัดการสินค้าคงคลังใด ๆ ค่าบริการโลจิสติกส์พิจารณาต่อชิ้นสินค้าทำให้ควบคุมต้นทุนได้ง่าย
ข้อเสียคือ เจ้าของสินค้าต้องลงทุนในเทคโนโลยีเพื่อประสานงานกันอย่างเป็นระบบ

มนุษย์เป็นสัตว์สังคมที่ต้องเดินทาง ต้องกิน ต้องใช้ และต้องบริโภคทุกวัน
ไม่ว่าเศรษฐกิจโลกจะดีหรือร้ายอย่างไร มนุษย์ก็ต้องบริโภคทุกวัน แต่สินค้าไม่มีมือ ไม่มีเท้าที่จะเดินจากต้นทางแหล่งผลิต เข้าสู่กระบวนการผลิต ไปสู่ปลายทางการบริโภคได้ด้วยตัวเอง
โลจิสติกส์จึงมีความจำเป็นต่อธุรกิจและชีวิตประจำวันอย่างมาก
ตั้งแต่สงครามครั้งที่ 1 เป็นต้นมา โลจิสติกส์มีการพัฒนาไม่หยุดหย่อน ปัจจุบันแบ่งเป็นกลุ่ม 5 ลำดับขั้น มีข้อดี มีข้อเสียให้เจ้าของสินค้าเลือกใช้ ไม่ต้องวุ่นวาย ไม่ต้องลงทุนมาก ไม่ต้องจ้างคนมาก มีเวลาเหลือไปวางแผนธุรกิจอื่น ออกกำลังกาย และมีชีวิตที่ดีขึ้น
รูปแบบธุรกิจเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ ในอนาคตก็อาจมีโลจิสติกส์ลำดับที่ 6 ขึ้นไป เจ้าของสินค้าและผู้ประกอบการจึงควรเลือกการบริการจากกลุ่มโลจิสติกส์ที่เหมาะสมกับตน.

ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร
SNP Group

อ่านบทความอื่นที่เขียนโดย ดร. สิทธิชัย ชวรางกูร ได้ที่ http://snp.co.th/e-journal/

Date Published : December 20, 2022